کد مطلب:37650 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:48

گنجینه پرسمان » اهل بيت

چرا معاصران امام حسين(ع) با وجود آگاهي از حقانيت ايشان از امام دست برداشتند؟

متأسفانه تاريخ، شاهد حق گريزي و حق ستيزي برخي از انسان ها است. اصولاً انسان فطرتاً حق گرا است؛ بر اين اساس حق گريزي مبتني عللي است كه بايد شناسايي شود.

در حادثة عاشورا نيز حق كنار گذاشته شد و امامِ حق گرا را به شهادت رساندند. بي ترديد برخي از آناني كه امام را به شهادت رساندند، مي دانستند كه اما بر حق بوده و او لايق ترين انسان براي رهبري است. چرا برخي از شخصيت هاي معاصر امام به رغم آن كه مي دانستند بر حق است، از امام حمايت نكردند؟ به نظر مي رسد علل متعددي د رحق گريزي مردم آن عصر تأثير گذار بوده است كه به برخي اشاره مي شود:

1ـ دنيا گرايي و علاقه به زندگي:

دنيا گرايي مؤثرتين عامل در حق گريزي است. پيامبر اسلام(ص) با بهره گيري از دستورهاي اسلام توانست جامعة مبتني بر خدا محوري، عدالت و كرامت انساني به وجود آورد و از جامعة وحشي دوران جاهليت، جامعة متمدن و قانون مند و حق گرا بسازد، ولي متأسفانه بعد از رحلت پيامبر(ص) جامعة اسلامي افول نمود. در افول جامعه اسلامي عوامل متعددي تأثير گذار بود كه يكي از آن علل،دنيا گرايي مسلمانان به ويژه رهبران حكومت بود؛ از اين رو امام علي(ع) از دنيا نكوهش كرده[5] و عملاً مردم را به معنويت و تقوا گرايي فرا مي خواند.[6] دنيا گرايي در عصر امام حسين(ع) به اوج خود رسيد تا آن جا كه امام خطاب به دشمنان فرمود: ... قد ملئت بطونكم من الحرام....[7]

از سوي ديگر امام سخني از اصلاح امت اسلامي[8] به ميان آورد كه حكايت از اوج دنيا گرايي مسلمانان دارد. بي ترديد دنيا گرايي مسلمانان نقش بنيادي در عدم حمايت مردم از امام و حق گريزي آنان داشت.

2ـ رياست طلبي:

رياست طلبي كه يكي از مصاديق مهم دنيا گرايي است، نقش بنيادي در حق گريزي مردم داشت. برخي از خواص واقعيات را مي دانستند و حقانيت را درك مي كردند، ولي به خاطر رسيدن به قدرت، از حق دست برداشتند. طلحه و زبيرها مي دانستند كه علي(ع) لايق ترين فرد براي رهبري جهان اسلام است، ولي آنان به دليل اين كه به حكومت بصره و كوفه نرسيدند، عليه امام خروج نمودند. عمر سعد به خوبي امام حسين(ع) را مي شناخت و مي دانست كه حق با او است، ولي مُلك ري او را به رويارويي با امام كشاند.

3ـ ترس و جهل و ناداني:

يكي از عوامل تأثير گزار در حق گريزي ترس است. ترس ريشه در ضعف باورهاي ديني و دنيا گرايي دارد. برخي به رغم آن كه مي دانند حق چيست و حق گرايان چه كساني هستند، ولي ترس آنان موجب مي شود كه از حق گريزان باشد، حتي در برخي از موارد به حمايت از باطل گرايان بپردازند. در عصر امام حسين(ع) نيز برخي به دليل ترس از رويكرد حكومت و ستم هاي يزيد، از امام حسين(ع) حمايت نكردند.

يكي از علل عمده كه مردم كوفه از امام دست برداشتند، ترس آنان از حكومت بود. البته ترس مردم كوفه عوامل ديگر نيز داشت. شايد بر همين اساس باشد كه در آموزه هاي ديني به شجاعت سفارش شده است تا مردم روح ستم ستيزي داشته و از حق گريزان نشوند.

4ـ عدم رشد سياسي:

يكي از آسيب هاي جدي مسلمانان صدر اسلام عدم رشد سياسي آنان است، از اين رو برخي از مسلمانان در تشخيص حق دچار مشكل شده و در جنگ حق و باطل، به باطل رو مي آورندؤ از اين رو در جنگ امام علي(ع) با معاويه، از معاويه حمايت كردند. نيز برخي از ياران امام حسن(ع) به معاويه پيوستند. در عصر امام حسين(ع) نيز برخي از مردم كه از رشد سياسي برخوردار نبودند يا در تشخيص حق دچار مشكل شدند، از ايشان حمايت نكردند.

عدم رشد سياسي مردم عوامل متعددي دارد كه يكي از علل مهم آن را مي توان تبليغات دشمن عليه حق و امامان بر حق شمرد. دشمنان امام از ايشان به عنوان آشوبگر و مخلّ امنيت و وحدت ياد نمودند.[9]

تبليغات دشمن نيز تأثير گزار بود تا آنجا كه به قول امام سجاد(ع) هفتاد هزار نفر با غسل شهادت به قصد كشتن امام حسين(ع) آمده بودند.[10]

5ـ تعصبات قومي و نژادي و انتقام جويي:

يكي از عوامل مهم حق گريزي تعصبات مذهبي و قومي است. در شكل گيري حادثة عاشورا نيز تعصب مذهبي و قومي تأثير گذار بود؛ زيرا در شهر هاي مدينه، كوفه و شام افرادي بودند كه با امويان ارتباط فاميلي داشتند و از آنان دختر گرفته و به آنان دختر داده بودند. طبيعي است چنين پيوند هايي موجب مي شد كه برخي از مسلمانان نسبت به قتل امام حسين(ع) احساس ناراحتي نكرده و حتي بي اعتنا بودند. برخي از مردم هنگام شنيدن خبر شهادت امام (ع) از فعاليت هاي روز مره دست بر نداشتند. از سوي ديگر بعد از رحلت پيامبر(ص) دوباره فرهنگ جاهليت در جامعة اسلامي رشد نمود و قوم گرايي و نژاد پرستي به اوج خود رسيد.

البته تعصبات قومي ريشه در سقيفه داشت. در آنجا بود كه شعار انصار و مهاجر اين بود: أميرنا و أمير منكم.

آن كه طرح بيعت شورا فكند خود همانجا طرح عاشورا فكند

چرخ در يثرب رها كرد از كمان تير، كاندر نينوا شد بر نشان

يديز بر سر مقدس امام اشعاري را مي خواند كه حكايت از تعصبات نژادي و قومي و فرهنگ جاهليت دارد:

ليـت آسـاخي ببدرٍ شهدوا جزعالخزرج من وقع الاسل

قدقتلنا القوم من ساداتهموعـَدَلْنـاهببدرٍ فاعتـدل

لستُ من خندق إن لم أنتقممن بني أحمد ما كان فعل؛[11]

ايكاش پيران و گذشتگان قبيلة من كه در بدر كشته شدند، زاري كردن قبيلة خزرج را بهسبب زدن مي ديدند. نيز (در جنگ احد) از شادي فرياد مي زدند كه بزرگان آنها راكشتيم، من از دودمان خندق نيستم اگر كين احمد(ص) را از فرزندان او نجويم.

شعارهايامام حسين(ع) نيز حكايت از آن دارد كه فضاي جامعة اسلامي را حق گريزي فرا گرفته وباطل گرايان و دين ستيزان بر مسند قدرت قرار گرفته اند: ألا ترون إلي الحقلا يُعمل به و إلي الباطل لا يتناهي عنه...[12]

چه آسان است مرگ در راه رسيدن به عزت و زنده كردن حق.[13]

[5]فرهنگ آفتاب، ج 5، از ص 2501 به بعد.

[6]مرتضي مطهري، سيري در نهج البلاغه، از ص 258 به بعد.

[7]بحارالانوار، ج 44، ص 8؛ مقتل خوارزمي، ج 2، ص 6؛ تاريخ ابن عساكر(ترجمة امام حسين(ع)) ص 216.

[8]بحارالانوار، ج 44، ص 329.

[9]تاريخ طبري، ج 4، ص 289؛ مقتل خوارزمي، ج 1، ص 212.

[10]بحارالانوار، ج 44، ص 298.

[11]دمع السّجود (ترجمه نفس المهموم)، علامه ابوالحسن شعراني، ص 508 -509.

[12]مقتل الحسين مقرم، ص 193؛ بحارالانوار، ج 44، ص 387.

[13]اعيان الشيعه، ج 1، ص 581.